مقدمه ای بر سکته قلبی
سکته قلبی یکی از مهم‌ترین و مرگبارترین بیماری‌های قلبی است که سالانه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را درگیر می‌کند. این بیماری به علت انسداد در عروق کرونری قلب ایجاد میشود و در صورت عدم درمان به‌موقع، می‌تواند منجر به مرگ یا ناتوانی دائمی شود. آشنایی با علل، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از سکته قلبی برای تمام افراد جامعه ضروری است.
سکته قلبی چیست؟
تعریف علمی سکته قلبی
سکته قلبی یا انفارکتوس میوکارد (Myocardial Infarction) حالتی است که در آن جریان خون به بخشی از عضله قلب متوقف یا به شدت کاهش می‌یابد. این کاهش خون‌رسانی اغلب به دلیل انسداد یک یا چند شریان کرونری اتفاق می‌افتد. بدون خون‌رسانی کافی، بافت عضله قلب شروع به مردن می‌کند.
سکته قلبی یا انفارکتوس میوکارد به حالتی اطلاق میشود که در آن یکی از رگ‌های کرونری تأمین‌کننده خون عضله قلب، دچار انسداد ناگهانی یا تدریجی میشود. این انسداد باعث میشود جریان خون و اکسیژن به بخشی از عضله قلب متوقف شود، که در صورت ادامه، منجر به مرگ سلول‌های عضلانی در آن ناحیه میشود.
تفاوت سکته قلبی با ایست قلبی
باید دانست که سکته قلبی با ایست قلبی تفاوت دارد. در حالی که سکته قلبی به دلیل انسداد عروق رخ می‌دهد، ایست قلبی معمولاً به دلیل اختلال در ریتم الکتریکی قلب (آریتمی) رخ می‌دهد و نیاز فوری به احیای قلبی دارد.
انواع سکته قلبی
STEMI (سکته قلبی با بالارفتگی قطعه ST در نوار قلب)
شدیدترین نوع سکته قلبی است که نشان‌دهنده انسداد کامل یکی از شریان‌های کرونری است.NSTEMI (بدون بالارفتگی ST)
انسداد جزئی و محدودتر در عروق کرونری.سکته قلبی خاموش
بدون علائم واضح، بیشتر در بیماران دیابتی یا مسن دیده میشود.
علل سکته قلبی
۱. آترواسکلروز (تصلب شرایین)
مهم‌ترین علت سکته قلبی است. رسوبات چربی (پلاک‌ها) در دیواره شریان‌ها جمع می‌شوند و باعث انسداد می‌شوند.
۲. پارگی پلاک آترواسکلروتیک
وقتی پلاک پاره میشود، بدن واکنش نشان داده و لخته خونی ایجاد می‌کند که می‌تواند شریان را به‌طور کامل ببندد.
۳. اسپاسم عروق کرونر
انقباض ناگهانی شریان‌های کرونری، که می‌تواند جریان خون را قطع کند.
۴. فاکتورهای خطر
فشار خون بالا
کلسترول بالا
سیگار کشیدن
دیابت
سابقه خانوادگی بیماری قلبی
چاقی
استرس
نداشتن فعالیت بدنی
علائم سکته قلبی
درد یا فشار در قفسه سینه
درد بازو، شانه، فک یا پشت
تنگی نفس
تعریق سرد
تهوع یا استفراغ
احساس سبکی سر یا غش
توجه: همه افراد، مخصوصاً زنان، سالمندان و بیماران دیابتی ممکن است علائم متفاوت‌تری داشته باشند.
نحوه تشخیص سکته قلبی
۱. نوار قلب (ECG)
اولین ابزار تشخیصی برای بررسی تغییرات الکتریکی قلب است.
۲. آزمایش خون (آنزیم‌های قلبی مانند تروپونین)
افزایش سطح آنزیم‌های خاص می‌تواند به تشخیص سکته کمک کند.
۳. اکوکاردیوگرافی
برای بررسی عملکرد پمپاژ قلب و آسیب عضله قلب استفاده میشود.
۴. آنژیوگرافی کرونری
برای مشاهده مستقیم انسداد عروق قلبی انجام میشود.
درمان سکته قلبی
۱. درمان دارویی فوری در اورژانس
آسپرین: برای کاهش لخته شدن خون
نیتروگلیسیرین: کاهش درد قفسه سینه
مسدودکننده‌های بتا: کاهش نیاز قلب به اکسیژن
استاتین‌ها: کاهش کلسترول
داروهای ضد انعقاد (هپارین)
۲. آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری
باز کردن شریان مسدود شده با بادکنک و قراردادن لوله فلزی (استنت)
۳. جراحی بای‌پس قلبی
در موارد شدید، مسیر جدیدی برای خون‌رسانی به قلب ایجاد میشود.
۴. مراقبت در بخش مراقبت‌های ویژه (CCU)
بیمار باید تحت نظارت کامل و درمان دقیق در واحد تخصصی بستری شود.
۴. داروهای بلندمدت پس از سکته قلبی
استاتین‌ها
بتابلوکرها
مهارکننده‌های ACE
داروهای ضد انعقاد مانند پلاویکس
مراقبت‌های پس از سکته قلبی
۱. توانبخشی قلبی
شامل ورزش، رژیم غذایی، مشاوره روانی و کنترل عوامل خطر است.
اجزای توانبخشی قلبی
فعالیت بدنی با نظارت پزشک
رژیم غذایی کم‌چرب و کم‌نمک
کنترل قند و فشار خون
ترک سیگار
مشاوره روانی و روان‌درمانی در صورت افسردگی یا اضطراب
۲. مصرف منظم دارو
بیمار باید تا آخر عمر داروهای تجویز شده را مصرف کند.
۳. کنترل فشار، قند و چربی
پرهیز از بازگشت مجدد سکته با کنترل دقیق این عوامل حیاتی است.
۴. ترک سیگار و الکل
مهم‌ترین عامل خطر قابل اصلاح است.
پیشگیری از سکته قلبی
۱. سبک زندگی سالم
داشتن رژیم غذایی سالم سرشار از میوه، سبزیجات و غلات کامل و چربی و نمک کم
ورزش منظم (حداقل ۳۰ دقیقه در روز)
کاهش استرس
خواب کافی (۷ تا ۸ ساعت در شب)
۲. غربالگری و چکاپ دوره‌ای
افراد بالای ۴۰ سال یا دارای ریسک بالا باید به‌طور منظم آزمایش خون، نوار قلب و بررسی فشار خون انجام دهند
سکته قلبی در زنان
سکته قلبی در زنان اغلب با علائم غیر تیپیک ظاهر میشود. زنان معمولاً نسبت به مردان دیرتر به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. آموزش و آگاهی زنان نسبت به علائم غیر معمول سکته قلبی بسیار حیاتی است.
زنان اغلب علائم متفاوت‌تری مانند تهوع، خستگی شدید، و درد فک یا پشت را تجربه می‌کنند. به همین دلیل، ممکن است تشخیص دیرتر داده شود. آگاهی‌رسانی به زنان و توجه بیشتر پزشکان به علائم خاص زنان اهمیت زیادی دارد.
سکته قلبی در جوانان
افزایش مصرف سیگار، مواد مخدر، استرس، چاقی و سبک زندگی ناسالم باعث افزایش موارد سکته قلبی در جوانان شده است. آموزش و پیشگیری در سنین پایین‌تر ضروری است.
در سال‌های اخیر، بروز سکته قلبی در جوانان افزایش یافته است. دلایلی مانند:
مصرف مواد مخدر (مانند کوکائین)
استرس‌های مزمن
رژیم غذایی ناسالم
کم‌تحرکی
همگی در بروز سکته قلبی در سنین پایین نقش دارند.
سلامت روان پس از سکته قلبی
افسردگی پس از سکته قلبی یک واقعیت است. بیماران اغلب با اضطراب، ترس از مرگ، احساس گناه و کاهش اعتماد به نفس مواجه هستند. روان‌درمانی، داروهای ضد افسردگی و حمایت خانواده نقش مهمی در بهبود روانی دارند.
پس از سکته قلبی، بسیاری از بیماران دچار اضطراب، افسردگی یا ترس از مرگ می‌شوند. مشاوره روان‌شناسی و حمایت خانواده می‌تواند نقش مهمی در بهبودی کامل داشته باشد.
زندگی با سابقه سکته قلبی
پایبندی کامل به درمان دارویی
تغذیه سالم
پرهیز از مصرف الکل و سیگار
انجام تمرینات ورزشی تحت نظر پزشک
کنترل دقیق بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و فشار خون
نتیجه‌گیری
سکته قلبی یکی از مهم‌ترین تهدیدات برای سلامت انسان‌هاست. شناخت کامل از علل، علائم، راه‌های پیشگیری و درمان می‌تواند به نجات جان افراد بی‌شماری کمک کند. با تغییر سبک زندگی و پیگیری مراقبت‌های پزشکی، می‌توان از بروز سکته قلبی پیشگیری کرد یا با درمان سریع، عوارض آن را به حداقل رساند.