آمبولی ریه چیست و چگونه تشخیص و درمان میشود؟

تعریف

وقتی که لخته خون در شریان ریه قرار می گیرد آمبولی ریه رخ می دهد. در اکثر موارد ناشی از حرکت لخته خون ایجاد شده در وریدهای عمقی پا به سمت شریانهای ریه است.  گاهی چربی جدا شده از مغز استخوان به علت شکستگی یک استخوان دراز یا کنده شدن قسمتی از تومر یا هوا می تواند باعث آمبولی ریه شود. قسمتی از ریه که توسط این شریان مسدود مشروب می شده ممکنه از بین برود و رساندن اکسیژن به مابقی بافتها سخت می شود.

آمبولی ریه در نوع وسیع و دوطرغه کشنده است، اگر چه درمان فوری خطر مرگ را کاهش می دهد.

علائم آمبولی ریه چیست؟صفحه اصلی

علائم آمبولی ریه بستگی به میزان درگیری ریه دارد.

علائم شایعش عبارتند از:

تنگی نفس. که ناگهانی رخ می دهد و با فعالیت بدتر می شود.

درد سینه. فرد احساس حمله قلبی دارد. دردش اغلب تیزه و شخص فادر به نفس کشیدن عمیق نیست.

سرفه. که ممکنه همرا خلط با رگه های خونی باشد.

از علائم دیگر:  نبض تند یا نا منظم _ سرگیجه یا احساس سبکی سر_ تعریق زیاد_ تب_ درد یا تورم پا که معمولا در ماهیچه ساق پاست و ناشی از لخته خون در وریدهای عمقی پاست._ پوست سرد و مرطوب و کبود

چه کسانی در معرض خطر آمبولی ریه هستند؟

شما در خطر آمبولی ریه هستید اگر خودتان یا اعضای خانواده سابقه لخته خون در وریدها یا آمبولی ریه دارند.

علاوه بر این بعضی از شرایط طبی و درمانها شما را در معرض خطر آمبولی ریه قرار می دهد منجمله:

بیماری قلبی

بیماری قلبی، عروقی بویژه نارسایی قلبی احتمال ایجاد لخته خون  را افزایش می دهند.

سرطان

سرطانهای خاص بویژه مغز، تخمدان ، لوزالمعده ، روده بزرگ ، معده ، ریه ، کلیه و سرطانهایی که متاستاز داده اند ریسک ایجاد لخته خون را افزایش می دهند.

شیمی درمانی هم ریسک لخته خون را افزایش می دهد.

زنان با سابقه سرطان پستان و مصرف تاموکسیفن یا رالوکسیفن در معرض خطر بالای لخته خون هستند.

جراحی

جراحی یکی از علل ایجاد کننده لخته خون هستند. بدین خاطر داروهای ضد انعقاد ( هپارین ، انوکساپارین) قبل و بعد از اعمال جراحی بزرگ مانند تعویض مفصل وبرداشتن رحم تجویز می شود.

اختلالاتی که باعث تشکیل لخته خون می شوند

بعضی از اختلالات ارثی خون را مستعد تشکیل لخته می کند. بیماری کلیه هم ریسک لخته خون را افزایش می دهد.

بیماری کوید 19

افرادی که علایم شدید کوید 19 را دارند در معرض ریسک آمبولی ریه هستند.

بی تحرکی طولانی

لخته خون احتمال بیشتری دارد که در زمان بی تحرکی رخ دهد.

استراحت در رختخواب

استراحت طولانی در رختخواب به دنبال جراحی ، سکته قلبی ، شکستگی پا ، تصادف یا هر بیماری جدی فرد را مستعد تشکیل لخته می کند. وقتی اندامهای تحتانی برای مدت طولانی در حالت افقی هستند جریان خون وریدی آهسته می شود و خون در پاها جمع می شود و منجر به تشکیل لخته می شود.

سفرهای طولانی

نشستن در هواپیما یا سفر با ماشین جریان خون در پاها را آهسته میکند ومنجر به تشکیل لخته خون می شود.

عوامل خطرساز دیگر

• سیگار – به دلایل نامشخص تنباکو بعضی از افراد را در معرض تشکیل لخته قرار می دهد به ویژه در همراهی با عوامل  خطرساز دیگر

• اضافه وزن – اضافه وزن ریسک تشکیل لخته خون را افزایش می دهد.

• استروژن – استروژن در قرص های جلوگیری و قرص های هورمونی جایگزین در یائسگی ریسک لخته خون را افزایش می دهد به ویژه اگر شما سیگاری هستید یا اضافه وزن دارید.

• حاملگی – وزن بچه روی وریدهای لگن فشار می آورد و بازگشت وریدی از پاها به سمت قلب را آهسته می کند و بدین ترتیب احتمال تشکیل لخته خون را افزایش می دهد.

عوارض آمبولی ریه

آمبولی ریه می تواند کشنده باشد و یکی از علل مرگ ناگهانی قلبی محسوب می شود. 33 درصد مردم با آمبولی ریه تشخیص داده نشده و درمان نشده، می میرند. وقتی این بیماری تشخیص داده شود و صحیح درمان شود از کشندگی آن کاسته می شود.

آمبولی ریه می تواند منجر به افزایش فشارخون ریه شود. وضعیتی که فشارخون در ریه ها و سمت راست قلب خیلی بالا می رود. وقتی انسدادی در داخل شریانهای ریه شود قلب شما باید سخت تر کار کند تا خون را در این رگها به جریان بیندازد و نهایتا قلب ضعیف می شود وزمینه ساز نارسائی قلب و آریتمی های دهلیزی و بطنی می شود. در موارد نادر آمبولی های کوچک مکررا و به مرور زمان رخ می دهند و منجر به بالا رفتن فشار ریوی مزمن می شوند وضعیتی که هیپرتانسیون ریوی ترومبوآمبولیک مزمن خوانده می شود.

پیشگیری از آمبولی ریه

جلوگیری از تشکیل لخته در وریدهای عمقی پاها از آمبولی ریه جلوگیری می کند. پزشکان برای جلوگیری از تشکیل لخته از روشهای زیر استفاده می کنند:

بالابردن پاها

بالا بردن پاها به اندازه 10 تا 15 سانتی متر هر وقت که امکان پذیر باشد راه ساده ای جهت جلوگیری از تشکیل لخته خون در پاهاست.

فعالیت فیزیکی

راه افتادن هر چه سریعتر پس از عمل جراحی می تواند به جلوگیری از آمبولی ریه کمک کند و هم چنین مرحله نقاهت را تعجیل کند. این یکی از دلایل اصلی است که پزشک و پرستار شما را تشویق می کند که حتی در روز جراحی از تخت بلند شوید و راه بروید حتی علیرغم درد در ناحیه عمل جراحی.

وسایل فشاردهنده

در این درمان از طریق کافهائی که برساق پا و یا ران پا بسته می شود و به طور اتوماتیک هر چند دقیقه پر باد و سپس خالی از هوا می شود و بدین وسیله باعث فشار دادن عضلات و وریدها در پاها و بهبود جریان خون در پاها می شود.

پیشگیری از آمبولی ریه در هنگام سفر درباره

خطر تشکیل لخته خون هنگام سفر پائین است اما با افزایش طول مدت سفر این خطر بالا می رود.

اگر شما فاکتورهای خطر لخته خون را دارید و در مورد سفرتان نگرانید با پزشکتان مشورت کنید.

پزشکتان ممکن است راههای زیر را جهت جلوگیری از لخته خون در طول سفر پیشنهاد کند:

نوشیدن مقدار زیادی مایعات

آب بهترین مایعی است که از کم آبی بدن جلوگیری می کند. کم آبی بدن عاملی است که منجر به تشکیل لخته خون می شود.

از نشستن طولانی مدت اجتناب کنید.

اگر در هواپیما هستید ساعتی یک بار در کابین راه بروید. اگر رانندگی می کنید چندین بار در طی مسیر رانندگی را متوقف کنید و اطراف ماشین راه بروید و زانوها را کاملا خم کنید.

در صندلی خودتان حرکت کنید.

هر 15 تا 30 دقیقه مچ پاهایتان را خم کنید.

پوشیدن جوراب واریس

پزشکتان ممکن است جوراب واریس را برای بهبود گردش خون و حرکت خون در پاهایتان توصیه کنند.

تشخیص

 تشخیص آمبولی ریه می تواند مشکل باشد به ویژه در افراد با بیماری زمینه ای قلبی یا ریوی. به همین دلیل پزشک از شما شرح حال می گیرد و معاینه فیزیکی انجام می دهد و یک یا چند تا از تستهای زیر را درخواست می کند.

آزمایش خون

پزشک آزمایش خون را برای شناسائی ماده موجود در لخته حل شده ( دی دایمر) درخواست می کند. سطوح بالای این ماده پیشنهاد کننده  تشکیل لخته خون هستند البته عوامل دیگری نیز می توانند باعث بالا رفتن این ماده شوند.

آزمایش خون هم چنین میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در خون را اندازه گیری می کند. لخته در رگ خونی ریه ها ممکن است سطح اکسیژن در خون را پائین بیاورد.

به علاوه آزمایش خون می تواند اختلالات ارثی مستعد تشکیل لخته خون را نشان دهد.

عکس ساده ریه

این عکس تصویر قلب و ریه های شما را نشان می دهد. با وجودیکه عکس ساده ریه ممکن است قادر به تشخیص  آمبولی ریه نباشد و حتی در ظاهر کاملا طبیعی باشد ولی می تواند بیماریهای دیگر را که علائمی شبیه آمبولی ریه دارند رد کند.

سونوگرافی

سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی وریدهای رانها ، زانو و ساق پاها را و گاهی بازوهای شما را برای چک کردن لخته خون رویت می کند .

در سونوگرافی پروبی که روی پوست حرکت داده می شود امواج صوتی را به وریدها می فرستد و از روی امواج صوتی برگشتی به این پروب تصویری را روی کامپیوتر ایجاد می کند.

سیتی آنژیوگرافی ریه

با استفاده از سی تی اسکن ، آمبولی ریه در شریان های ریه کشف می شود. گاهی از ماده حاجب وریدی برای بهتر دیده شدن شریان های ریه استفاده می شود ( سیتی آنژیوگرافی ریه )

اسکن تهویه – خونرسانی

وقتی قادر به تجویز ماده حاجب یا به کار بردن اشعه رادیواکتیو جهت سی تی آنزیوگرافی نیستیم مثلا در حاملگی یا بیماری کلیوی، اسکن درخواست می شود. در این تست ماده هسته ای به درید بازوئی شما تزریق می شود و این ماده هسته ای جریان خون ( خونرسانی ) را در ریه های شما نشان می دهد و با جریان هوا ( تهویه ) در ریه ها مقایسه می کند و تعیین می کند که آیا لخته های خون باعث ایجاد علائم شده اند یا خیر.

آنژیوگرافی ریه

آنژیوگرافی ریه تصویر واضحی از جریان خون در شریانهای ریه را نشان می دهد و دقیقترین راه تشخیص آمبولی ریه است ولی به خاطر این که مهارت خاصی نیاز دارد و توسط متخصص قلب و عروق انجام می شود و خطرات بالقوه جدی دارد معمولا وقتی انجام می شود که تستهای دیگر نتوانند تشخیص قطعی را ارائه کنند.

در آنژیوگرافی ریه یک کاتتر در داخل ورید بزرگ معمولا در کشاله ران قرار داده می شود و به سمت قلب و شریان های ریه فرستاده می شودو ماده حاجب از طریق این کاتتر به شریانهای ریه تزریق می شود و در حالیکه ماده حاجب در طول شریان های ریه در حرکت است با استفاده از اشعه ایکس فیلم گرفته می شود.

ام آر آی

یک تکنیک تصویربرداری است که با استفاده از میدان مغناطیسی ارگان ها و بافت های بدن به تصویر کشیده می شود.

این روش معمولا برای خانمهای حامله و اشخاصی که بیماری کلیوی دارند استفاده می شود.

درمان

هدف از درمان آمبولی ریه این است که لخته خون موجود بزرگ تر نشود و نیز از تشکیل لخته خون جدید جلوگیری به عمل آید.

درمان فوری برای جلوگیری از عوارض جدی و مرگ اساسی است.

داروها

داروها شامل انواع رقیق کننده های خون و حل کننده های لخته است.

رقیق کننده های خون ( ضد لخته ها )

این داروها از بزرگ شدن لخته و تشکیل لخته های جدید جلوگیری می کنددر حالیکه بدن شروع به حل کردن خود به خودی لخته ها می کند.

هپارین ضد لخته ای است که معمولا وریدی داده می شود و سریع عمل می کند و اغلب در همراهی با ضدانعقاد خوراکی وارفارین به مدت چند روز داده می شود تا وارفارین اثر کند. تاثیر وارفارین معمولا بعد از چند روز شروع می شود.

داروهای ضد خوراکی جدید، سریع تر عمل می کنند و تداخل کمتری با داروهای دیگر دارند و بعضی از آنها نیازی به همراهی با تجویز هپارین ندارند.

همه ضد لخته ها عوارض جانبی دارند که شایعترین ان ها خونریزی است.

حل کننده های لخته خون ( ترومبولیتیک )

با وجودی که لخته خون خود به خود حل می شود گاهی داروهای حل کننده لخته از طریق ورید داده می شود تا لخته را سریع تر حل کنند.

به دلیل این که این داروهامی توانند خونریزی شدید و ناگهانی دهند آنها معمولا در موقعیت های تهدید کننده حیات استفاده می شوند.

اعمال جراحی

برداشتن لخته

اگر شما لخته خیلی بزرگ و تهدید کننده حیات در ریه هاتون دارید پزشک ممکن است برداشتن لخته از طریق کاتتر از رگهای شما را پیشنهاد کند.

فیلتر ورید

توسط کاتتر فیلتر در ورید اجوف تحتانی گزاشته می شود که از ورود لخته از پاها به سمت راست قلب جلوگیری کند..این فیلتر می تواند جلوی حرکت لخته ها به ریه ها را بگیرد.

تعبیه فیلتر برای افرادی استفاده می شود که نمی توانند داروهای ضد لخته خون مصرف کنند یا وقتی که علیرغم دریافت داروهای ضد لخته هم چنان لخته های مکرر در ریه هاشون دیده می شود.

بعضی فیلترها می توانند وقتی دیگر لازم نیستند ، برداشته شوند.

مراقبتهای در جریان

به خاطر این که شما ممکن است در معرض خطر مجدد لخته خون در وریدهای عمقی و یا آمیولی ریه دیگری باشید درمان باید ادامه یابد و هم چنان خوردن داروهای رقیق کننده خون را تا زمانی که پزشکتان تشخیص دهد ادامه دهید.

هم چنین ویزیت منظم دکتر جهت جلوگیری از عوارض و یا درمان عوارض را فراموش نکنید.